خواص دارویی پنیرک؛
نام علمی Malva sylvestris L.
دری؛ پنیرک
پشتو؛ تیکلی
هالندی؛ Groot kaasjeskruid
ترکیبات کیمیاوی،
برگ و گل پنیرک حاوی ویتامین های،A,Bو C بوده، برگ ها و دمبرگ های گياه پنيرک دارای ترکيبات اسيدهاي چرب، عناصر معدني، فلاونوئيد و موسيلاژ، فولين، آهن، تینن و نيترات بوده همچنان اسید های غیر مشروع مانند؛ لينولنيک اسيد، لينولئيک اسيد، پالميتيک اسيد و اولئيک اسيد میباشد، بيش از 82 فیصد تمام اسيدهاي چرب برگ و دمبرگ اين گياه را در برميگيرند.
برگ حاوی حدود 8 فیصد موسیلاژ می باشد که پس از هیدرولیز، تولید قندهای ارابینوز، گلوکز، رامنوز، گلکتوز و اسید گلکتورونیک می کند. هم چنین حاوی مقدار تنین و فلاونوئید است.
پنیرک را از نظر طب سنتی معتدل و تا حدودی سرد و تر می دانند. اخلاط غلیظ را رقیق و اخلاط خیلی رقیق را معتدل میکند.
فواید وخواص پنیرک از نگاه طب سنتی؛
جوشانده ی آن برای عفونت های مثانه،اسهال خونی و سرفه های شدید موثر و مفید است، دم کرده ی آن برای کسانی که دچار قبضیت و دارای معده و روده های تنبل هستند، توصیه می شود.
در درمان برونشیت و استفراغ نیز استفاده می شود، به صورت غرغره در رفع تحریکات مخاط دهان و درد گلو اثر مفیدی دارد و همچنین برای رفع سوزش مجرای ادرار مفید است.
استعمال جوشانده آن به صورت کمپرس گرم و حمام، در رفع ناراحتی های بواسیر، بعضی تومورها، ورم پلک چشم و غیره نیز مفید است.
اگر برگ و ریشه پنیرک را به شکل ضماد(مرحم) درآورده و روی دمبل( یا دنبل، نوعی دانه چرکین که از نوتروفیل های مرده تشکیل می شود ) قرار دهید باعث می شود تا بسیار سریع سر باز کنند.
از مهم ترین اثرات گزارش شده گل پنیرک می توان به مواردی چون ضد درد، ضد التهاب، ضد عفونی کننده، قابض، ملین، ادرار آور، خلط آور و مقوی رحم اشاره کرد.
اثرات گل پنیرک، عمدتا مربوط به موسیلاژ و انتوسیانین آن است که یکی از مهم ترین داروهای ضد سرفه و مفید برای رفع گرفتگی صدا است.
در منابع جدید مصرف گیاه را برای درمان کم خونی نیز مفید گزارش نموده اند.
طریقه و مقدار مصرف
5 گرام برگ را در یک گیلاس آب جوش ریخته مدت حدود 15 دقیقه بگذارید تا خوب دم بخورد. آن گاه پس از 15 دقیقه صاف نموده بایک قاشق عسل شرین کرده روز سه الی چهار بار مصرف کنید.
بهتر است پس از صاف کردن دم کرده، گل را کمی فشار داد تا تمام موسیلاژ استخراج شده و تفاله را دور بریزیم.
در صورت جوشاندن نباید بیشتر از ۲ الی ۳ دقیقه جوشانده شود.
اثرات مهم درمانی و خواص برگ پنیرک؛
اثرات مهم برگ پنیرک مشابه با گل های آن است؛ به خصوص جهت درمان تورم قسمت های بالای راه های تنفسی و گلو، تورم های روده ای – معدی،
برگ پنیرک به عنوان یکی از گیاهان مؤثر در عوارض سرما خوردگی به ویژه سرفه، در تعداد زیادی از فرمول های سرماخوردگی، مخلوط با گیاهان دیگر وجود دارد.
گیاه پنیرک موجود در افغانستان (Malva neglecta)، از نظر خواص دارویی مشابه با پنیرک موجود در نقاط دیگر دنیا است.
خواص گل و برگ پنیرک، تقریبا مشابه به هم است؛ ولی اثرات گل به دلیل داشتن انتوسیانین و لکوانتوسیانین ها، کامل ترمی باشد.
برای استفاده از خواص کامل پنیرک، می توان مخلوطی از گل و برگ آن را مورد استفاده قرار داد.
چون اثرات پنیرک با گل ختمی هم جهت است، می توان از مخلوط گل پنیرک و گل ختمی جهت تهیه موسیلاژ مربوطه، به خصوص در سرماخوردگی، تسکین سرفه به عنوان خلط آور و رفع گرفتگی صدا استفاده کرد.
عموماً گل و برگ خشکشده، گیاه کامل گلدار و تازه یا فرآوردههای طبیعی حاصل از آن بهصورت خوراکی در درمان سرفه و برونشیت، التهاب دهان و گلو به روش دمکرده یا سایر فرآوردههای طبیعی استندرد شده استفاده میشود.
نوت؛
عوارض جانبی؛
تاکنون هیچ گونه عارضه جانبی مضر و خطرناک ناشی از مصرف بجای مقادیر درمانی گیاه مزبور شناسایی نشده است، ولیکن در خصوص مصرف درازمدت و همچنین مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی رعایت موارد احتیاط ضروری است.