🌍 روز جهانی زبان ازبکی؛ بزرگداشت هویت و فرهنگ یک ملت

مقدمه

زبان، ستون فقرات هر ملت است. با زبان است که انسان می‌اندیشد، احساس می‌کند و فرهنگ خویش را به نسل‌های آینده منتقل می‌سازد. در میان زبان‌های کهن و پربار آسیای مرکزی، زبان ازبکی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ زبانی که نه تنها ابزار ارتباط مردم ازبکستان است، بلکه حامل میراث درخشان علمی، ادبی و تاریخی مردمانی است که در گذر قرن‌ها، نقش بزرگی در تمدن اسلامی و شرقی ایفا کرده‌اند.

پیشینه تاریخی

چهاردهم اکتبر (بیست‌ودوم میزان) هر سال، در کشور ازبکستان به عنوان روز زبان دولتی ازبکی گرامی داشته می‌شود. این روز یادآور سال ۱۹۸۹ میلادی است که مجلس عالی ازبکستان، قانون «زبان دولتی» را تصویب کرد و زبان ازبکی را به عنوان زبان رسمی کشور اعلام نمود. این تصمیم، نقطه‌ی عطفی در تاریخ ملت ازبک بود؛ زیرا زبان ازبکی، پس از سال‌ها تحت‌الشعاع بودن در دوران اتحاد شوروی، بار دیگر جایگاه شایسته‌ی خود را در اداره، آموزش و فرهنگ بازیافت.

ریشه‌ها و گستره

زبان ازبکی از شاخه‌ی ترکی شرقی (چَغتایی) است و از قرن‌ها پیش در خراسان، ماوراءالنهر، ترکستان و بخش‌هایی از افغانستان و چین رایج بوده است. این زبان در طول تاریخ با زبان‌های فارسی و عربی تعامل گسترده داشته و از این رهگذر، واژگان و اصطلاحات فراوانی از این دو زبان به درون ساختار آن راه یافته است.
ازبکی، امروز یکی از پرگویش‌ترین زبان‌های منطقه است و بیش از ۳۵ میلیون نفر در جهان به آن تکلم می‌کنند.

میراث ادبی

ادبیات ازبکی، از گنجینه‌های گران‌بهای فرهنگ اسلامی و شرقی است. شاعران بزرگی چون امیرعلیشیر نوایی، بابر شاه و فُرُغی با قلم و اندیشه‌ی خود، این زبان را به اوج رساندند. آثار نوایی، به‌ویژه دیوان «خَمزَه» و رساله‌ی «محاکمة اللغتین»، از نخستین نمونه‌های دفاع آگاهانه از ارزش و توانایی زبان ازبکی در برابر فارسی و عربی بود. او ثابت کرد که ازبکی نیز زبانی توانمند برای بیان اندیشه‌های عمیق انسانی است.

زبان و هویت ملی

روز جهانی زبان ازبکی، تنها یادبود یک تاریخ نیست؛ بلکه نمادی از پایداری فرهنگی، استقلال فکری و هویت ملی مردم ازبک است. در این روز، دانش‌آموزان، شاعران، و نهادهای فرهنگی در ازبکستان و سایر کشورها با برگزاری مراسم ویژه، شعرخوانی‌ها، نمایشگاه‌های کتاب و مسابقات ادبی، بر اهمیت پاسداری از زبان مادری تأکید می‌ورزند.

پیوند با افغانستان

در افغانستان نیز، میلیون‌ها تن ازبک‌زبانان در شمال کشور، به ویژه در ولایت‌های فاریاب، جوزجان، سرپل، بلخ و سمنگان، به زبان ازبکی سخن می‌گویند و آن را در آموزش، ادبیات و رسانه‌ها به کار می‌برند. زبان ازبکی یکی از زبان‌های ملی افغانستان است و نقش مهمی در پیوند فرهنگی و قومی میان مردمان شمال کشور دارد.

نتیجه‌گیری

زبان ازبکی، تنها یک وسیله‌ی گفت‌وگو نیست؛ بلکه روح زنده‌ی تاریخ، فرهنگ و اندیشه‌ی یک ملت است. بزرگداشت روز جهانی زبان ازبکی، یادآوری این حقیقت است که حفظ و گسترش زبان مادری، در واقع حفظ ریشه‌های هویتی و فرهنگی هر جامعه است.