ستون فقرات انسان از مهره‌های متعددی تشکیل شده که بین هر دو مهره، بالشتک‌هایی نرم و انعطاف‌پذیر به نام دیسک بین‌مهره‌ای قرار دارد. این دیسک‌ها نقش ضربه‌گیر دارند و باعث حرکت نرم و بدون درد ستون فقرات می‌شوند. زمانی که یکی از این دیسک‌ها دچار آسیب، بیرون‌زدگی یا پارگی شود، به آن دیسک کمر گفته می‌شود که می‌تواند باعث درد شدید و اختلال در زندگی روزمره شود.
ساختار دیسک بین‌مهره‌ای
هر دیسک از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
هسته ژلاتینی (نوکلئوس پولپوزوس): بخش نرم و مرکزی دیسک
حلقه فیبری (آنولوس فیبروزوس): لایه خارجی محکم که هسته را در بر می‌گیرد
اگر حلقه فیبری ضعیف یا پاره شود، هسته داخلی بیرون می‌زند و به اعصاب اطراف فشار وارد می‌کند.
علل ایجاد دیسک کمر
دیسک کمر می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
بلند کردن اجسام سنگین به روش نادرست
نشستن طولانی‌مدت و وضعیت بد بدن
اضافه‌وزن و فشار بیش از حد به ستون فقرات
افزایش سن و کاهش انعطاف‌پذیری دیسک‌ها
حرکات ناگهانی یا ضربه به کمر
ضعف عضلات شکم و کمر
علائم دیسک کمر
علائم بسته به محل و شدت آسیب متفاوت است، اما شایع‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
درد شدید در ناحیه کمر
انتشار درد به پاها (سیاتیک)
بی‌حسی یا گزگز در پا یا انگشتان
ضعف عضلانی
تشدید درد هنگام نشستن، خم شدن یا بلند شدن
در موارد شدید، ممکن است کنترل ادرار یا مدفوع دچار مشکل شود که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
روش‌های تشخیص
برای تشخیص دیسک کمر معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
معاینه بالینی توسط پزشک
تصویربرداری MRI (دقیق‌ترین روش)
سی‌تی‌اسکن یا عکس‌برداری ساده در برخی موارد
روش‌های درمان دیسک کمر
۱. درمان غیرجراحی (محافظه‌کارانه)
در بیشتر بیماران، دیسک کمر بدون جراحی درمان می‌شود:
استراحت نسبی
مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب
فیزیوتراپی و ورزش‌های تخصصی
استفاده از کمربند طبی (به‌صورت محدود)
کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی
۲. درمان جراحی
در صورتی که درد شدید باشد یا درمان‌های دیگر مؤثر واقع نشود، جراحی توصیه می‌شود. جراحی معمولاً برای برداشتن فشار از روی عصب انجام می‌گیرد.
پیشگیری از دیسک کمر
برای جلوگیری از ابتلا به دیسک کمر می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
حفظ وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن و ایستادن
تقویت عضلات شکم و کمر
پرهیز از بلند کردن نادرست اجسام
ورزش منظم
کنترل وزن
نتیجه‌گیری
دیسک کمر یکی از شایع‌ترین مشکلات ستون فقرات است که می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و اصلاح سبک زندگی نقش مهمی در کنترل و بهبود این بیماری دارند. با رعایت اصول صحیح حرکتی و توجه به سلامت ستون فقرات، می‌توان تا حد زیادی از بروز دیسک کمر پیشگیری کرد.